Saturday, March 15, 2014

HMANGAIHNA



        -          Aria Bawitlung

                He thu ziak tur hian hmangaihna lama tawnhriat ka ngah vang leh hmangaihna dik tak hre phak ve a ka in ngaihna lam ni lovin kan tunlai thalaite nunah hmangaihna dik emaw tia a um a, bumna thang a tang leh si, nun chhiat phah te kan awm a. Hetiang  thil pumpelh tur hian ka thiam ang tawkin ka han ziak ve dawn a ni.
                Awle, a enga pawh chu lo ni sela, he khawvel mihring Billion 6 (Six Billion) chuang zet awmna ah hian hmangaihna chungchangahngaihdan chi hrang hrang tam tak a awm ngei ang. Chung ngaihdan tam tak neite zinga mi ka nih ve avangin (Ni a ka inhriat ve avangin) ka ngaihdan te ka rawn ziak ve dawn a ni.
                Hmangaihna awmzia hi sawi fiah hranpa vak a ngai lo turah ka ngai a, Bible ah pawh thumal lang hnem ber dawttu a ni.Hmangaihna hi mithiamte chuan chi hrang hrang in an thliar a, Pathian hmangaihna te, nulat tlangval in hmangaihna te, chhungkaw thisen zawmpui in hmangaihna te, thian in hmangaihna te leh hmangaihna chi hrang hrang a awm ang, kan sawi tak te hi a hnar kaitu chauh an ni.
                Khawvela ziaktu hmingthang tak William Shakespeare khan hmangaihna dik a ngaihdan cu thiam tak mai in hla thu(Poetry) in a lo phuah chhuak tawh a. A mimal ngaihdanah hmangaihna dik tak chu hmeltahtna leh pianzia ah a in nghah lo thu te, hmangaihna dik tak chu rilru chhungril lam a nih thu tea sawi a. He a ngaihdan tawmpui lo tu chu hmangaihna dik tak a tawng lo a ni a ti hial a ni.
                Shakespeare vek hian a drama ziakah nula in a tlangval hnenah
                                            “ Men’s are April when they woo,
                                              And December when they wed” tiin a lo sawi a.
 A sawi awmzia ber chu “ Nula leh tlangval an in ngaihzawn lai chuan tlangval chu a ka ah pawh zen ila a seh lo ang” tihna a ni ber a. Nula in tlangval a rim lai chuan a mizia a thup hram hram a, a ze thalo te a thup avang chuan in ngeih takin an awm a chu chu April thla khaw nawm hunlai nen a tehkhin a. Hun a lo kal a an inneih hnu chuan mipa chu a in thup reng thei ta lo a, nupa inkarah in nghirnghona a lo awm ta thin a, chu chu khaw vawh hunlai, thin chhiat hun lai December thla nen a tehkhin a ni.
                Hmangaihna dik tak chu enge ni ta ang? Ka hauhsakna avangin nula in min hmangaih ta se chu chu hmangaihna dik a ni ang em? Hetianga min hmangaihtu hi chuan ka dinhmun a tlakchhiat rual rual hian min tlanchhiat san ngei ang. A chhan chu a der chauhin min hmangaih a, ka neih rosum erawh thinlung takin a hmangaih thung si.
                Kan tunlai thalai nunah heng hmangaihna lem hian hmun a chang nasa ta hle mai. Mi a hauhsak avang ringawt in a hmangaih der a, a sum a ei sak teuh teuh a, a tisa leh pian nalhna chu chenpui tumin hmangaihna der chuan a thlem a, hlawhtling tawk pawh an awm reng a ni.
                Tlangvalin a nula hnenah nupa nun (Sex) hmanpui a sawm, hmeichhia in a lo hnar chuan “ Min hmangaih tak tak lo” tiin inthenah a vau leh si. A bialnu khan a then hlauin a duh chu tih puitlin sak ta se, rei lo te hnuah a thenin a hmusit zui nghal zawk thin. Chu hmangaihna der thang a awk tawh nula chu a nun tihchhiat sak in a awm ta a ni. Heng thil hi mi zawng zawng chungah a thleng ka ti lo, thenkhat chu tha tak a innei te pawh an awm. Mahse a tam zawk hi chu an inthen ngei ngei thin, a chhan chu heng hi tleirawl leh rawlthar rilru nghet leh puitling la pu pha lo te chungah a thleng hnem a, tisa itna chu hmangaihna dike maw tiin an pawm thin vang a ni a, rei lo te hnuah an in iai leh thin a, inthenin an nun an tichhia a ni.
                Hmangaihna dik tak chu hmel leh pianzia ah a in nghat lo a, rilru thinlung chhungril ah a in nghat zawk a ni. Mihring chu a lo upa a, a thatlai hmel a paih a, a hmelthatna chauh lo hmangaih tu chuan a iai leh tawh thin a, inthenna a thlen a, chu chu hmangaihna dik kan ti thei dawn em ni? Mihring thatlai hunt e hi a rei si lo, “ Hun rei lo te lo lang a ral leh ang” hi kan ni si a.
                Hmangaihna dik tak zawngtu chuan hmelah a a thlir ngai lo rilru a en thin. Mi fing chuan nupui tur a zawn in a mit in a zawng lo a, a beng in a zawng thin. Rilru lam en tel lo a, hmel chauh a kawppui tur zawnga a hmelthatna chauh hmangaih tu chu a tawp a a inchhir nge nge thin.
                Kan khawvel hi a lo upa tawhin a lo chau tawh a, amahin kal thei tawh lo a, hruaitu a lo mamawh a, mi puitlingin tha taka a hruai lain thenkhat chuan khawvel upatna hmang tangkaiin, nuam tinreng tawlin a lu chungah meiling a chhek khawl mek a ni. Khawvel upa tak chuan sualna tam tak chu hneh turin chakna a nei tawh lo a, kawng dik kawhhmuh turin a chak tawk tawh hek lo, hmangaihtu der an lo piang a, nupa nun (Sex) hi hmangaihna emaw tiin kawng an zawh a, hmangaihna ti famkim tu a ni zawk tih a hre si lo. An nun a chhiat phah a, beidawng takin an nun an hmang thin.
                Hmangaihtu dik tak chuan a dawhthei a, a ngilnei a, a itsik ngai hek lo. A hmangaihna a hlan tawh chu tihchhiat tumin hma a la ngai lo a, a angchhungah a luh a a neih hun tur nghakin a venghim zawk thin. Ka thalaipui duh tak te u, hmangaihtu der nangmah tihchhiat tum tu che hi nge, I chhiat hlauva venghimtu che i damchhung kawpui atan i thlang zawk dawn?
               

ZAWLTLING VAWNNAT

                                                                                                                     -Aria Bawitlung



          Hmanlai kan pi leh pu te atang tawh in thalai, nula leh tlangval zingah 'ZAWLTLING VAWNNAT' a na hi sawi tur an awm pheuh pheuh mai.

          Awle, ZAWLTLING VAWNNAT tih hi tunlai thalai te hi chuan a awmzia pawh kan hre pha meuh tawh lo niin a lang. Engpawh chu nise tawitein han sawifiah tum ila a tha awm e. Zawltling vawnnat han tih hian nula leh tlangval in ngaizawng in hmangaih em em te, eng emaw harsatna avanga innei thei si lo te, in ngai a lungleng em em a awm a, hna pawh thawk thei lo a, ina awm ngaih ngawih, tha hrui pawh nei mumal tawh lo ho hi a ni a. A tlangpuiin hetiang natna nei ho hi an ngaihzawngte an thi emaw, innei an tum a man leh mualah an thu an in hmu lo a an innei thei lo emaw, an chungten inneih an phal loh vanga thleng a ni ber a.  

Kan Mizo nun a thil thleng atang han sawi ila a tha awm e. Hmanlai kan Mizo nunah chuan hmeichhia in pasal a neih dawnin a man atan Sial te, Darbu te leh Silai te hi hmeichhe chhungte chuan an ngen deuh ber thin a. Hun a lo kal a kan lo changkang ve ta zel a, man leh mual ah pawh ngaih dan leh a te a lo dang ta deuh a, pawisa zawngin man chu kan lo in pe ta a nih hi. Man leh mualah chuan Mizoram hmar lam a cheng Lusei te hi cheng 420 an ni a, Mara, Lai(pawi) te pawn man an nei hrang vek bawk a ni.  
Kan pi leh pu te hunah khan tlangval hmeltha leh fel tak Thangzawra a awm a, ngaihzawng a nei a, nupui a neih ngei pawh a duh a ni. Tichuan palai an tir ta a, hmeichhe pa chuan a fanu man atan silai a lo ngen ta tlat mai a. Chu thu chu Thangzawra pain a han hriat chuan a duh ta lo a, a monu tur man a silai han pek chu a phal lo a ni.  
Hun a lo kal zel a, man leh mual ah thu an in hmuh fuh theih tak loh avang chuan anin nei thei ta lo a, Thangzawra chuan a nupui man atan silai chu pe mai mai turin a pa chu a ngen a. Silai chu a dang ngaihtuah leh zawk a in huam thu thlengin a pa chu a hrilh a. Mahse a pa chuan a lo remti awzawng lo mai a, an inhauh phah hrep a ni. Thangzawra ngaihzawng te chu khaw dangah an pem ta a, an lunglengin an in ngai dun em em a. Chutia an pem bo takah chuan a lungleng lutuk chu a ZAWLTLING VAWNNAT ta hial a. Chaw a ei thei lo a, hna pawh a thawk thei lo a, a รข emaw tih mai tur ani. A nu tihngaihna hrelo chuan Artui a chhum sak a, eitir tumin a khehsak a, mahce Thangzawra chuan a seh keh thei ta tlat lo a, tap chung a a nu kuah chungin " Awi ka nu" a ti hial a ni.  
Tlangval pumpa chutia han awm chu apa ngaih a tha thei ta lo a, a fapa hnenh chuan " I nupui man atan silai chu han pe ta che" a tih chuan Thangzawra chu phur takin a bialnu te khaw lam pan chuan a kal a, mikhual kawnga a tawh hnenah chuan a bialnu pasal neih tawh leh tawh loh a zawt a, mikhualpa chuan ngaituah ciang loin "aw nei tawh" tiin a chhanga. A ngaihzawng nu chuan Thangzawra chu a la nghak fan fan si a, mahse Thangzawra'n mikhualpa sawi a hriat chuan a hnual rawih a a bialnu te khua pawh thleng ta lo chuan a haw ta a. A lungleng awm theilo chu rei pawh dam loin a thi ta ani.
 Tun thleng hian ZAWLTLING VAWNNAT tih sawi hi chuan Thangzawra hi a lo lang nghal lo thei lo thin a nih hi. ZAWLTLING VAWNNAT vanga thi Thangzawra kha a ni miau si a.